مسجد جامع امام حسین(ع) شهر اندیشه

جواد خرمی

چنان که درک شب قدر، کاری است مشکل، بیان جایگاه و «قدر» شب قدر عملی است دشوار که تنها راه یافتگان به آن شب عزیز می‌توانند واقعیت و حقیقت آن را بیان دارند؛ چراکه قرآن به پیامبر خدا فرمود: «وما ادراک مالیلة القدر»؛ «و تو چه دانی شب قدر چیست؟»
در وصف آن همین بس که «خیر من الف شهر»؛ «از هزار ماه برتر است » و مسائلی بر قدر و منزلت این شب افزوده است، از جمله:

1. نزول قرآن:
نزول جامع ترین، کامل‌ترین و ماندگارترین کتاب الهی برعظمت و منزلت شب قدر افزوده است. قرآن خود می‌گوید: «شهر رمضان الذی انزل فیه القران » (1) ؛ «ماه [مبارک] رمضان ماهی است که در آن قرآن نازل شده است.» اما در چه شبی از شبهای آن ماه، قرآن نازل شده است؟ آیه دیگر بیان می‌کند که «انا انزلناه فی لیلة مبارکة »(2) ؛ «به راستی، آن [قرآن] را در شبی پربرکت نازل کردیم.» و این شب مبارک را در سوره قدر مشخص فرموده که «انا انزلناه فی لیلة القدر» (3) ؛ «به حقیقت ما آن [قرآن] را در شب قدر فرود آوردیم.» پس باید گفت نزول قرآن در چنین شبی بر عظمت آن می‌افزاید. این نکته را هم اضافه کنیم که این نزول، نزول دفعی است بر قلب رسول گرامی اسلام، نه نزول تدریجی که آغاز آن با آغاز بعثت یعنی بیست و هفتم رجب همراه است.


2. تقدیر امور:
در نام گذاری شب قدر بیانهای مختلفی وارد شده است: برخی آن را به معنای شبی با عظمت و بزرگ «لیلة العظمة(4)» گرفته اند؛ چراکه قدر در قرآن به معنای منزلت و بزرگی خداوند آمده، در آیه‌ای می‌خوانیم: «ماقدروا الله حق قدره » (5)؛ «قدر ندانستند [و نشناختند] خدا را آنگونه که حق عظمت او بود.»
«قدر» به معنای تقدیر و اندازه گیری و تنظیم است. این معنی را هم لغت تایید می‌کند و هم قرآن و روایات. راغب اصفهانی می‌گوید: «لیلة القدر‌ای لیلة قیضها لامور مخصوصة (6) ؛ شب قدر یعنی شبی که [خداوند] برای [تنظیم و تعیین] امور مخصوصی آن را آماده [و مقرر] نموده است.» و قرآن کریم می‌فرماید: در آن شب «یفرق کل امر حکیم » (7) ؛ «هرکاری بر طبق حکمت [خداوند] جدا [و تعیین و تنظیم] می‌گردد.»
و امام صادق علیه السلام فرمود: «التقدیر فی لیلة القدر تسعة عشر، والابرام فی لیلة احدی و عشرین والامضاء فی لیلة ثلاث و عشرین (8) ؛ تقدیر امور [و سرنوشتها] در شب قدر، یعنی شب نوزدهم، تحکیم آن در شب بیست و یکم، و امضا [ی آن] در شب بیست و سوم [صورت می‌گیرد] .» و امام هشتم علیه السلام فرمود: «... یقدر فیها ما یکون فی السنة من خیر او شر او مضرة او منفعة او رزق او اجل و لذلک سمیت لیلة القدر(9) ؛ در آن شب [قدر آنچه که در سال واقع می‌شود، تقدیر و اندازه گیری می‌شود، از نیکی و بدی و زیان و سود و روزی و مرگ. به همین جهت نیز شب قدر [شب اندازه گیری] نامیده شده است.»
و طبق روایات فراوانی(10) سرنوشت افراد برای سال بعد، مانند: رزق و روزی، مرگ و میرها، خوشی و ناخوشیها، حج رفتن و حوادث دیگر زندگی، براساس استعدادها و لیاقتها، رقم می‌خورد، و این تقدیر حکیمانه هم، در انسان هیچ گونه «اجبار» و «سلب اختیاری » به وجود نمی‌آورد. می‌توان بین تمام اقوال این گونه جمع کرد که در این شب با عظمت و بزرگ، با فرود ملائکه آسمانی، تقدیرات یک سال مشخص و بر قلب حجت زمان علیه السلام عرضه می‌شود.

پی نوشت :

1) بقره/185.
2) دخان/3.
3) قدر/1.
4) تفسیر نوین، محمد تقی شریعتی، ص 275؛ مجمع البیان، ابوعلی طبرسی، ج 1، ص 518.
5) حج/74.
6) المفردات فی غریب القرآن، دفتر نشر الکتاب، ص 395.
7) دخان/4.
8) وسائل الشیعه، حر عاملی، داراحیاء التراث، ج 7، ص 259؛ تفسیر نور الثقلین، ج 5، ص 627؛ البرهان فی تفسیر القرآن، ج 4، ص 487.
9) عیون اخبارالرضا، ج 2، ص 116.
10) ر. ک: تفسیر نورالثقلین، ج 5، ص 631؛ البرهان فی تفسیر القرآن، ج 4، ص 486؛ بحار الانوار، ج 94، ص 141 - 18.
منبع : ماهنامه اطلاع رسانی، پژوهشی، آموزشی مبلغان شماره47 .