زنان در ماجرای کربلا نقش مثبت و مهمی داشتند که در اینجا به آن پرداخته می شود.
حضور و نقش زنان در حادثه کربلا، از این منظر، شایسته بررسى و تحلیل است که عاشورا نمایشى عینى از آموزه هاى اسلامى در دشوارترین شرایط است و در ضمن آن مى توان از توانمندى، نقش و ابعاد وجودى زن آگاه شد.
موضوع زنان و عاشورا، در نیم قرن اخیر، از زمانى که «زن» در دنیاى مدرن، مطرح و به حقوق و نقش او توجّه گردید، مورد اهتمام اندیشمندان شیعى قرار گرفته است. این اندیشمندان، به معرّفى زنان برجسته دینى و احیاى نام آنها پرداختند تا با نشان دادن الگوى دینى، از جذب زنان مسلمان به فضاى مبتذل غربى جلوگیرى کنند. شاید بتوان گفت استاد شهید مرتضى مطهّرى، نخستین اندیشمند شیعى است که به طور جدّى به نقش زنان در حادثه عاشورا پرداخته است. وى در کتاب حماسه حسینى، نهضت عاشورا را نهضتى مذکّر ـ مؤنّث (مردانه ـ زنانه) مى داند و مى گوید:
تاریخ کربلا، یک تاریخ و حادثه مذکّر ـ مؤنّث است. حادثه اى است که مرد و زن، هر دو، در آن نقش دارند ؛ ولى مرد، در مدار خودش و زن، در مدار خودش. معجزه اسلام اینهاست. مى خواهد دنیاى امروز بپذیرد، مى خواهد... نپذیرد ؛ آینده خواهد پذیرفت. ابا عبد اللّه(ع) اهل بیت خودش را حرکت مى دهد براى این که در این تاریخ عظیم، رسالتى را انجام دهند ؛ براى این که نقش مستقیمى در ساختن این تاریخ عظیم داشته باشند با قافله سالارى زینب علیهاالسلام، بدون آن که از مدار خودشان خارج بشوند.
پس از این سخنان، باب نگارش در باره این موضوع در میان نویسندگان شیعى گشوده مى شود و کتاب ها و مقالات بسیارى در این موضوع به چاپ مى رسند.
مسئله مهم در این جا ، این است که حکمت این همه فضیلت (ثواب) و برکتى که براى زیارت امام حسین(ع) گزارش شده ، چیست؟ و چرا زیارت سایر اهل بیت(ع)، حتّى زیارت جدّش پیامبر خدا(ص) و پدرش امیر مؤمنان(ع) ـ که از جایگاه والاترى برخوردارند ـ ، تا این حد ، مورد توصیه و تأکید ، قرار نگرفته است ؟
در احادیث اهل بیت(ع)، ملاک توصیه و تشویق به زیارت ، میزان تأثیرگذارى آن است و بر این مبنا ، حکمتِ این همه فضیلت و برکتى را که براى زیارت امام حسین(ع) گزارش شده ، باید در نقش آن در سازندگى جامعه توحیدى جستجو کرد .
به بیان روشن تر ، حکمت زیارت سید الشهدا(ع) ، حکمت تداوم عزادارى براى او و حکمت شهادتش، یکى است .
اصلى ترین دلیل استقبال امام حسین(ع) ازشهادت ، جهل زُدایى از جامعه اسلامى است . نکته قابل توجّه ، این است که این دلیل، ضمن زیارت اربعین امام حسین(ع) ، از امام صادق(ع) گزارش شده است :
وَ بَذَلَ مُهجَتَهُ فیک ، لِیستَنقِذَ عِبادَک مِنَ الجَهالَةِ ، وحَیرَةِ الضَّلالَةِ . [۱] و خونش را به خاطر تو بذل کرد تا بندگانت را از جهالت و سرگردانىِ گم راهى ، بیرون آورد .
بنا بر این ، حکمت تعیین آن همه فضیلت و برکت براى زیارت امام حسین(ع) ، این است که زیارت امام(ع) همراه با آدابى که بدانها اشاره خواهیم کرد ، همانند عزادارى هدفمند براى ایشان ، نقشى بى بدیل در زنده نگه داشتن مکتب شهادت و فرهنگ اصیل عاشورا ایفا مى کند ، و زمینه ساز حکومت جهانى اسلام به رهبرى خاندان رسالت است ؛ امّا زیارت سایر اهل بیت(ع)، نمى تواند چنین نقشى را در جامعه ایفا نماید .